سینمای دفاع مقدس، بخشی مهم از هویت سینمای ایران است؛ ژانری که خشونت جنگ را با ارزش‌های اسلامی در هم می‌آمیزد و محتوایی غنی و معنوی خلق می‌کند. اما این گونه سینمایی، پس از چهار دهه، دستخوش تغییراتی بنیادین شده است. در سال‌های اخیر، آثار تولید شده بیشتر به نمایش صِرف خشونت جنگی تمایل داشته‌اند تا روایت ارزش های انقلاب اسلامی. موضوعی که سبب شد تا در آستانه فرارسیدن سالروز حماسه سوم خردادماه و فتح الفتوح آزادسازی خرمشهر به سراغ «جواد افشار» یکی از کارگردان فعال در این عرصه برویم.

کارگردان فیلم سینمایی «صیاد» در گفت‌وگو با خبرنگار سینماپرس اظهار داشت: سینمای دفاع مقدس را بسیار رو به رشد می‌بینم. ممکن است در میان آثار، نمونه‌های متوسطی هم وجود داشته باشد، اما اگر با آثار دهه‌های قبل مقایسه کنیم، فیلم‌های دفاع مقدس از نظر کمّی، کیفی، ساختاری و محتوایی پیشرفت قابل‌توجهی داشته‌اند. فیلمنامه‌ها، شخصیت‌پردازی‌ها و سایر عناصر ساخت نیز بسیار قوی‌تر شده‌اند.

جواد افشار همچنین در ادامه با شاره به انتقادات صورت گرفته از «صیاد» و در پاسخ به این پرسش که قبول دارید که صیاد بیشتر یک فیلم جنگی است تا دفاع مقدسی؟ بیان داشت: شاید بتوان این نقد را پذیرفت. درباره‌ی کاری که خودم انجام دادم می‌توانم تحلیل ارائه کنم. در فیلم «صیاد»، وجه دفاع مقدسی شاید تنها ۳۰ درصد اثر را تشکیل می‌داد. بخش عمده‌ی سریال به مسائل مربوط به تصمیم‌گیری‌های کلان کشور در سطح حاکمیت، دولت، ارتش و ستادهای جنگ می‌پرداخت.

وی افزود: ما برای نخستین بار صحنه‌هایی را از اتاق‌های جنگ، جلسات رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر و فرماندهان نظامی به تصویر کشیدیم. درواقع، اثر ما بیشتر ستادی بود تا میدانی. با این رویکرد، توانستیم به‌واسطه‌ی حضور صیاد، بسیاری از موضوعات اجتماعی، تاریخ انقلاب و جنگ را برای نسل امروز روایت کنیم.

این سینماگر همچنین در مورد دلایل کاهش مخاطب آثار دفاع مقدسی بیان کرد: بحث مخاطب، موضوع دیگری‌ است. مخاطب‌شناسی ماجرا و دغدغه‌ای جدا است. ببینید، مثلاً ۳۰ سال پیش، مردم تازه با سینمای دفاع مقدس آشنا می‌شدند و حرف‌های نشنیده و ندیده‌ای برایشان مطرح می‌شد؛ طبیعی است که آن زمان گرایش بیشتری نسبت به امروز وجود داشت.

او ادامه داد: امروزه، به دلیل حجم بالای آثار ساخته‌شده در سینمای دفاع مقدس مخاطبان تا حدی اشباع شده‌اند. البته این نشان می‌دهد که هنوز ظرفیت زیادی برای رشد وجود دارد، اما به‌شرطی که کیفیت آثار باز هم ارتقاء یابد.

کارگردان سریال های «کیمیا» و «ناریا» تصریح کرد: به باور من، حتی اگر ضعیف‌ترین فیلم‌های امروز را در کنار بهترین آثار دهه‌های گذشته بگذارید، باز هم حرف‌هایی برای گفتن دارند. اگر بخواهیم با خودمان مقایسه کنیم نه با دیگر کشورها، ما چهار پنج فیلم دفاع مقدسی شاخص و متفاوت داشته‌ایم که خاص بودند و با آن‌ها نوستالژی داریم.

وی افزود: شخصاً فیلم‌های آقای درویش یا برخی آثار ملاقلی‌پور و یک فیلم آقای حاتمی‌کیا را عاشقانه دوست دارم. اما تعداد این آثار محدود است. آثار زیادی ساخته شده، اما تنها چندتایش در ذهن‌مان مانده‌اند.

جواد افشار با بیان این مطلب که نمی‌توانیم بگوییم که آثار دچار تنزل شده‌اند؛ بیان کرد: با گسترش رسانه‌ها و شبکه‌های مختلف، طبیعی‌ست که طیف وسیعی از مخاطبان پراکنده شوند. از سوی دیگر، شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور نیز به‌گونه‌ای بوده که میان مخاطب و این نوع آثار، فاصله ایجاد کرده است.

وی تاکید کرد: بسیاری از مخاطبان احساس می‌کنند که این آثار، صرفاً تولیدات حکومتی هستند و همین باعث نوعی واکنش منفی یا گاه دهن‌کجی شده است.

این فیلمساز پر کار که در یک سال گذشته یک فیلم سینمایی با عنوان «صیاد» و یک مجموعه ۶۰قسمتی تلویزیونی با عنوان «ناریا» را به کارنامه هنری خود افزوده است در پایان این گفت و گو با اشاره به پرکاری خود در شرایطی که بسیاری از فیلمسازان بیکار هستند؛ خاطرنشان کرد: حقیقت این است که من پرکار نیستم. در سال ۱۴۰۱ سریالم را آغاز کرده بودم. اواسط کار بودم که «صیاد» پیشنهاد شد و در سال ۱۴۰۳ آن را ساختم. سریالی هم که در ۱۴۰۱ شروع کرده بودم، اثری ۶۰ قسمتی و پر بازیگر بود. زمانی که پروژه‌ی «صیاد» پیش آمد، ناچار شدم از برادرم هادی خواهش کنم که ادامه‌ی پروژه‌ی اول را به عهده بگیرد تا بتوانم وارد ساخت «صیاد» شوم. سه چهار ماه درگیر ساخت آن بودم و بعد از آن به پروژه ناریا بازگشتم. اما از پارسال تا حالا پروژه‌ی جدیدی نداشته‌ام.